Vanjaar se staatsrede het sterk klem gelê op die uitdagings wat die land se kragkrisis skep. Agri Wes-Kaap hoop dat Minister Enoch Godongwana tydens sy begrotingsrede ook die nodige maatreëls en begroting om dié krisis aan te spreek sal aankondig.Die oorname van ‘n gedeelte van Eskom se skuldlas en die addisionele aansporings vir belegging in hernubare energiebronne, asook die regering se plan vir ‘n permanente basiese inkomstetoelae, sal egter vanuit ‘n reeds beperkte begroting gefinansier word. Daar word verwag dat die fiskale tekort in die begroting tot 5.5% sal styg. Agri Wes-Kaap hoop dat die befondsing hiervan nie deur uitermatige verhogings in belastingkoerse, wat direk op die landbousektor sal impakteer, befonds word, of deur die besnoeiing van staatuitgawes in kritieke infrastruktuur nie.
Agri Wes-Kaap hoop vir die volgende in minister Godongwana se toespraak:
1. INKOMSTE
a.) Brandstofheffing
Brandstof, wat een van die grootste insetkostes in primêre landbouproduksie is, asook ‘n enorme koste-komponent in die breër landbou-waardeketting, het oor die afgelope twee jaar buitensporig duur geword. In die vorige begrotingsrede was daar geen verhoging in die algemene brandstofheffing nie.
“Primêre landbou produsente kan nie ‘n verhoging in die algemene brandstofheffing en padongeluksfondsheffing bekostig nie. Ons doen daarom ‘n beroep op die minister dat die heffings nie vanjaar met bo-inflasie sal verhoog nie,” sê Mnr Jannie Strydom, uitvoerende hoof van Agri Wes-Kaap. Agri Wes-Kaap hoop verder dat die kortings op die gebruik van diesel vir kragopwekker in landbou-aktiwiteite sal verhoog. “Die landboubedryf, wat ‘n kritieke rol in die Suid-Afrikaanse ekonomie speel, gebruik aansienlik meer diesel as normaalweg om die las van beurtkrag te verlig. Agri Wes-Kaap doen daarom ‘n beroep op die minister om die huidige dieselrabat vir die gebruik in kragopwekkers te verhoog,” sê Strydom.
b.) Aksynsbelasting op alkohol
Die wynbedryf is tans onder geweldige druk. Offisiële statistieke wys dat slegs 9% van wyndruifprodusente ‘n volhoubare netto boerderyinkomste (NBI) behaal, terwyl 53% ‘n onvolhoubare lae NBI behaal, 3% ‘n gelykbreekpunt behaal en 38% ‘n verlies maak.
Verder plaas die gebrek aan elektrisiteitsvoorsiening geweldige druk op die bedryf wat tans besig is met die oes-seisoen.
“Agri Wes-Kaap hoop daarom dat die minister rede sal insien om nie aksynsbelasting vanjaar verder te verhoog nie,” sê Mnr. Strydom. “’n Verhoging in aksynsbelasting sal die wynbedryf se vermoë om te herstel knie-halter.”
2. BESTEDING
a. Ramphulp
Hoewel sommige droogtegeteisterde gebiede in die Wes-Kaap goeie reën ontvang het, is daar steeds areas wat kritiek droog is. Agri Wes-Kaap hoop dat die minister hulp aan die gebiede sal toestaan.
b. Infrastruktuur
i. Eskom
Tydens President Cyril Ramaphosa se staatsrede was daar menige sprake van ingrypings om infrastruktuur aangeleenthede in Suid-Afrika aan te spreek. Agri Wes-Kaap hoop dat die begrotingsrede die nodige finansiering vir die herstel, instandhouding en uitbreiding van onder andere elektrisiteitsvoorsiening, spoorweë, Kaapstadse hawe, die padnetwerk en waterhulpbronne sal aanspreek.
Die Nasionale Tesourie is besig om die oorname van Eskom se skuldlas ter waarde van R400 miljard te finaliseer. Agri Wes-Kaap hoop dat die begrotingsrede melding sal maak van hoe die oorname gestruktureer gaan word en dat die oorname volhoubare oplossings sal bied aan investering in onderhoud, herstelwerk en uitbreiding van opwekkings- en transmissiekapasiteit.
Verder hoop Agri Wes-Kaap dat Eskom genoegsame hulp van die regering gaan kry om in die korttermyn addisionele elektrisiteit op te wek of aan te koop. Opwekking deur oopsiklus-gasturbines bly ‘n uitdaging aangesien daar nie voorsiening vir die aankoop van addisionele diesel gemaak is nie en die begroting reeds bereik is. Agri Wes-Kaap hoop daarom dat die regering vir Eskom met die aankoop van diesel kan ondersteun sodat die volle effek van beurtkrag versag kan word. President Ramaphosa het in sy staatsrede melding gemaak van die tesourie se ondersteuning tot aan die einde van die huidige finansiële jaar. Agri Wes-Kaap is egter bekommerd oor die begroting vir diesel in die komende finansiële jaar en doen
daarom ‘n beroep op die tesourie om te begroot vir addisionele dieselaankope indien die nood ontstaan.
Verder is daar in die staatsrede melding gemaak van ‘n belastingaansporing vir hernubare kragopwekking. Agri Wes-Kaap vertrou dat minister Godongwana vir landboubesighede toeligting sal gee oor die voordele en geleenthede wat dit vir die sektor sal inhou.
In die Staatsrede, het pres Ramaphosa melding gemaak van die Just energy transition investment Plan, wat R1.5 biljoen se investering oor die volgende vyf jaar in hernubare krag gaan maak. Agri Wes-Kaap hoop om meer inligting oor die plan te kry.
President Ramaphosa het ook in sy staatsrede melding gemaak van investering in nuwe transmissielyne en substasies in, onder andere, die Wes-Kaap. Agri Wes-Kaap hoop om hieroor verder toegelig te word.
ii. Logistieke netwerk
President Ramaphosa het tydens sy staatsrede erkenning gegee dat die nasionale spoornetwerk oor die laaste paar jaar aan ‘n onder-investering, ‘n tekort aan herstelwerk en oneffektiwiteit in bestuur gelei het. Dit is egter verblydend om te hoor dat openbare-private-vennootskappe, en die gepaardgaande derdeparty toegang tot die spoornetwerk, as ‘n oplossing vir die herlewing van die netwerk beskou word. Agri Wes-Kaap hoop dat minister Godongwana meer inligting en die nodige begroting hiervoor sal verskaf.
Die Wes-Kaap is verantwoordelik vir ongeveer 55% van die nasionale uitvoer van primêre landbouprodukte. Dit is daarom uiters belangrik dat die Kaapstadse hawe, en spesifiek die houerterminaal, optimaal moet funksioneer. Agri Wes-Kaap hoop daarom dat minister Godongwana se begrotingsrede planne en fondse daar sal stel om die effektiwiteit van die hawe te verbeter.
iii. Waterhulpbronne
In die staatsrede het Pres Ramaphosa onderneem dat die verhoging van Clanwilliam damwal aandag sal geniet. Die projek is uiters belangrik aangesien dit ‘n addisionele 6 000 ha besproeiingslandbou moontlik sal maak en addisionele werksgeleenthede in die plaaslike gemeenskap gaan skep. Agri Wes-Kaap hoop dat minister Godongwana meer hieroor sal uitbrei.
c.) Veiligheid
Agri Wes-Kaap sien verder ook uit na die finansiële ondersteuning wat daar aan die opleiding en aanstellings van 10 000 addisionele polisielede gegee gaan word, soos beloof in President Ramaphosa se staatsrede.
Daar is ook beloof dat die begroting vir die Polisie, die Nasionale Vervolgingsgesag, en die Spesiale Ondersoek-eenheid aansienlik gaan vergroot. Agri Wes-Kaap sien uit om toeligting oor dié begroting te ontvang.
